Việc sở hữu một thế hệ vàng với dàn cầu thủ đẳng cấp trải đều ở cả ba tuyến luôn là niềm khát khao của mọi đội tuyển quốc gia. Khi những ngôi sao lớn cùng hội tụ, sức mạnh tập thể được nâng tầm, khả năng cạnh tranh các danh hiệu lớn cũng trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết.
Tuy nhiên, việc duy trì vị thế sau thời kỳ vàng son chưa bao giờ là dễ dàng. Khi thế hệ vàng bước sang bên kia sườn dốc, nhiều đội tuyển đã rơi vào chu kỳ sa sút, đánh mất bản sắc, thậm chí phải vật lộn để tìm lại chính mình. Trong lịch sử World Cup, có không ít đội tuyển đã trở thành “nạn nhân” của chính thành công mà thế hệ vàng mang lại, và phải trải qua nhiều năm để tái thiết lại vị thế của mình.
Dưới đây là danh sách 5 đội tuyển quốc gia sa sút sau lứa thế hệ vàng lịch sử.
1. Đức (2015 – 2022)
Đức từng sở hữu một thế hệ vàng lừng lẫy trải dài từ giai đoạn 2006 đến 2014, với những cái tên đã in dấu ấn đậm nét trong lịch sử bóng đá thế giới như Miroslav Klose, Philipp Lahm, Bastian Schweinsteiger, cùng lớp kế cận xuất sắc gồm Manuel Neuer, Jérôme Boateng, Mats Hummels, Mesut Özil, Thomas Müller.
Dưới sự dẫn dắt của HLV Joachim Löw, đội tuyển Đức liên tục góp mặt trong nhóm 4 đội mạnh nhất ở hầu hết các giải đấu lớn, từ World Cup 2006 cho đến Euro 2016, với đỉnh cao là chức vô địch World Cup 2014. Thành tích chói sáng này đưa Đức lần đầu tiên sau 20 năm trở lại vị trí số 1 trên bảng xếp hạng FIFA, thể hiện sức mạnh tuyệt đối và chiều sâu đội hình vượt trội của một thế hệ vàng thực thụ.
Tuy nhiên, ngay sau kỳ tích tại Brazil 2014, đội tuyển Đức bất ngờ sa sút không phanh. Tại World Cup 2018, nhà ĐKVĐ thế giới bất ngờ bị loại ngay từ vòng bảng, đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 1938 Đức không vượt qua nổi vòng đấu đầu tiên. Cơn ác mộng này lặp lại tại World Cup 2022, khi đoàn quân áo trắng tiếp tục dừng bước sớm, đánh dấu hai kỳ World Cup liên tiếp rời giải ngay từ vòng bảng.
Việc không thể tiến xa ở các giải lớn kéo theo thứ hạng FIFA của Đức tụt dốc mạnh mẽ: từ vị trí số 1 thế giới, Đức rơi xuống hạng 15 sau World Cup 2018, một con số phản ánh rõ nét chu kỳ khủng hoảng hậu thế hệ vàng. Nỗi thất vọng tiếp tục nối dài khi họ sớm dừng bước ở vòng 1/8 Euro 2020, càng cho thấy sự thoái trào của đội tuyển từng rất ổn định và bản lĩnh.
Trước chuỗi thành tích bết bát, bóng đá Đức đã phải bắt tay vào công cuộc tái thiết. HLV lâu năm Joachim Löw rời ghế vào năm 2021, nhường chỗ cho Hansi Flick. Đến tháng 9/2023, Julian Nagelsmann được bổ nhiệm nhằm trẻ hóa lực lượng và định hình lại bản sắc cho đội tuyển.
Vị chiến lược gia trẻ tuổi này thẳng tay gạt bỏ một số công thần, trao cơ hội cho nhiều cầu thủ trẻ. Thành tích của đội tuyển Đức phần nào được cải thiện, bằng việc về đích ở tứ kết Euro 2024. Sở hữu thế hệ cầu thủ trẻ tài năng như Jamal Musiala, Florian Wirtz, Kai Havertz,… Đức kì vọng sẽ tạo ra thế hệ vàng tiếp theo trong lịch sử của mình, hướng tới chu kì thành công mới.
2. Ý (2010 – 2024)
Ý là một trong những đội tuyển thành công nhất ở giai đoạn 1994 đến 2006, với dàn cầu thủ hội tụ đủ mọi yếu tố từ đẳng cấp, bản lĩnh cho đến kinh nghiệm chinh chiến. Những cái tên như Paolo Maldini, Fabio Cannavaro, Alessandro Nesta, Gianluigi Buffon, Andrea Pirlo, Francesco Totti, Alessandro Del Piero hay Gennaro Gattuso đã đưa Azzurri vào tới chung kết Euro 2000 (á quân) và đỉnh cao là chức vô địch World Cup 2006.
Với chiến thắng đó, Ý không chỉ tái khẳng định vị thế ông lớn toàn cầu mà còn sánh ngang Đức về số lần đăng quang thế giới, đồng thời củng cố niềm tin vào sức mạnh truyền thống mang màu sắc phòng ngự đầy thực dụng nhưng cực kỳ hiệu quả.
Dù vậy, thành công tại World Cup 2006 là khởi đầu cho quãng thời gian suy thoái. Nhà vô địch World Cup 2006 khởi đầu tệ hại tại World Cup 2010, để rồi bị loại ngay từ vòng bảng, điều này diễn ra tương tự tại World Cup 2014. Dù vào đến chung kết Euro 2012, tuyển Ý thi đấu chật vật, thiếu ý tưởng và dần đánh mất bản sắc vốn có.
Thất bại tồi tệ nhất chính là việc Azzurri không vượt qua được vòng loại World Cup 2018, đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 1958 họ vắng mặt tại ngày hội bóng đá lớn nhất hành tinh. Bi kịch lặp lại tại vòng loại World Cup 2022 khi Ý bất ngờ gục ngã trước Bắc Macedonia ở trận play-off, tiếp tục lỡ hẹn với sân chơi thế giới.
Chuỗi thành tích đáng quên ấy kéo theo hệ quả nghiêm trọng: vào năm 2018, Ý rơi xuống hạng 21 FIFA, mức thấp nhất trong lịch sử bóng đá nước này. Mặc dù từng tạo nên bất ngờ với chức vô địch Euro 2020, nhưng đó được xem là khoảnh khắc lóe sáng hiếm hoi chứ chưa đủ để khẳng định một sự trở lại ổn định.
Sau khi HLV Roberto Mancini từ chức vào năm 2023, Luciano Spalletti được bổ nhiệm, bắt đầu cho quá trình tái thiết đội tuyển quốc gia. Dù vậy, thành tích của Ý cũng không được cải thiện là bao, đội tuyển sớm bị loại ở vòng bảng Euro 2024, như một kết cục đã được dự báo từ trước. Phong độ thiếu thuyết phục tiếp tục kéo dài sang vòng loại World Cup 2026, khi Azzurri chỉ xếp thứ 2 và đứng trước nguy cơ phải đá playoff để có vé.
Rõ ràng việc, liên tục thay đổi HLV (người hiện tại dẫn dắt Ý là Gattuso) đã khiến đội tuyển Ý chưa thể định hình lối chơi của mình. Một số cá nhân của Azzurri có thể kể đến như Mateo Retegui, Gianluigi Donnarumma hay Federico Chiesa, hiện đang là trụ cột, nhưng so về bản lĩnh và đẳng cấp, họ vẫn chưa thể đứng chung mâm với những người đàn anh. Nếu như những cái tên kể trên không thể giúp Ý giành vé đến World Cup 2026, chuỗi ngày khủng hoảng của họ sẽ tiếp tục kéo dài không có hồi kết.
3. Bỉ (2021 – 2024)
Bỉ thường được xem là một đội tuyển có trình độ trung bình khá tại châu Âu, cho tới trước giai đoạn 2014. Thời điểm này, Bỉ sở hữu một loạt những ngôi sao đẳng cấp, nổi bật là Eden Hazard, Kevin De Bruyne, Romelu Lukaku, Thibaut Courtois, Vincent Kompany, Jan Vertonghen, Toby Alderweireld, Axel Witsel, Dries Mertens,…, đều là trụ cột tại các CLB lớn ở châu Âu.
Với dàn sao đồng đều và đạt đỉnh phong độ, Bỉ liên tiếp gặt hái những thành tích lịch sử: vào đến tứ kết Euro 2016, hạng ba World Cup 2018, tiếp tục lọt vào tứ kết Euro 2020. Trong suốt giai đoạn này, Bỉ còn giữ vị trí số 1 trên bảng xếp hạng FIFA suốt hơn ba năm liên tiếp (từ cuối năm 2018 đến đầu 2022), bất chấp không có bất kì danh hiệu vô địch nào.
Tuy vậy, sự sa sút của Bỉ bắt đầu lộ diện ở năm 2021, khi dàn cầu thủ trụ cột dần bước sang bên kia sườn dốc sự nghiệp. Tại World Cup 2022, Bỉ thi đấu không mấy ấn tượng và sớm dừng bước ở vòng bảng. Tệ hơn, sau giải đấu trên, một loạt các ngôi sao như Eden Hazard, Alderweireld, Vertonghen chia tay đội tuyển. Trên bảng xếp hạng FIFA, Bỉ rơi từ vị trí số 1 xuống hạng 5.
Những sự chuyển giao trên băng ghế huấn luyện cũng được thực hiện. Sau khi kết thúc nhiệm kì dẫn dắt “thế hệ vàng”, Roberto Martinez chia tay đội tuyển Bỉ sau năm 2022, nhường chỗ cho Domenico Tedesco. Dù vậy, vị chiến lược gia sinh năm 1985 cũng chỉ tại vị được 3 năm, trước khi Rudi Garcia lên nắm quyền vào đầu năm 2025.
Mục tiêu trước mắt của Rudi Garcia sẽ là giúp Bỉ giành vé đến World Cup 2026. Một số trụ cột như Kevin De Bruyne và Romelu Lukaku vẫn tiếp tục đồng hành, song áp lực chính sẽ thuộc về những tài năng mới nổi như Jeremy Doku, Amadou Onana, Charles De Ketelaere.
Dù không quá sa sút như Ý, Bỉ cần sơm cải thiện thành tích để tránh rơi vào tình trạng suy thoái nặng nề sau giai đoạn “thế hệ vàng”. Việc họ có tiến sâu tại World Cup 2026 hay không sẽ là cột mốt để Bỉ hướng tới một chương mới trong lịch sử.
4. Hà Lan (2014 – 2018)
Hà Lan từng sở hữu một thế hệ vàng kéo dài gần hai thập kỷ, trải từ cuối những năm 1990 đến đầu 2010. Đó là thời kỳ bóng đá xứ hoa tulip quy tụ những ngôi sao xuất chúng như Dennis Bergkamp, Patrick Kluivert, Marc Overmars, anh em nhà De Boer, Edgar Davids… rồi nối tiếp bằng thế hệ Arjen Robben, Wesley Sneijder, Robin van Persie, Rafael van der Vaart, Mark van Bommel.
Với lực lượng này, Hà Lan liên tiếp tiến sâu tại các giải đấu lớn: lọt vào bán kết World Cup 1998, bán kết Euro 2000 và 2004, đạt đỉnh cao là ngôi á quân World Cup 2010 và hạng ba World Cup 2014. Đáng chú ý, sau World Cup 2010, Hà Lan lần đầu tiên trong lịch sử vươn lên vị trí số 1 trên BXH FIFA (tháng 8–9/2011), dù chưa từng vô địch thế giới.
Thế nhưng, giống như nhiều đội tuyển khác, Hà Lan cũng bắt đầu xuống dốc khi mà dàn cầu thủ trụ cột không còn là chính mình. Sau World Cup 2014, “Cơn lốc màu da cam” rơi vào khủng hoảng kéo dài: nhiều ngôi sao kỳ cựu giải nghệ hoặc sa sút, còn lứa kế cận lại không đủ tầm để kế tục.
Những kết quả đáng thất vọng bắt đầu xuất hiện: Hà Lan bị loại Euro 2016, lần đầu tiên vắng mặt ở một kỳ Euro kể từ 1984. Cơn khủng hoảng tiếp tục kéo dài đến vòng loại World Cup 2018, khi Hà Lan thi đấu chệch choạc, về đích ở vị trí thứ 3 và không có mặt ở giải đấu lớn nhất hành tinh.
Đỉnh điểm khủng hoảng là vào năm 2017, Hà Lan tụt xuống hạng 36 FIFA, thứ hạng thấp nhất lịch sử. Giai đoạn 2015–2017, họ liên tục thay HLV (Guus Hiddink, Danny Blind, Dick Advocaat) nhưng vẫn loay hoay tìm hướng đi mới, không định hình được bản sắc rõ ràng.
Dù vậy, từ năm 2018 trở lại đây, Hà Lan đã cho thấy sự hồi sinh. Nhờ lớp tài năng trẻ như Frenkie de Jong, Matthijs de Ligt, Cody Gakpo, Xavi Simons, Donyell Malen…, kết hợp cùng những trụ cột kinh nghiệm như Virgil van Dijk, Memphis Depay, đội tuyển áo cam dần lấy lại vị thế. Hà Lan vào chung kết UEFA Nations League 2019 (chỉ thua Bồ Đào Nha), trở lại sân chơi Euro 2020 với màn trình diễn ấn tượng ở vòng bảng, lọt tới tứ kết World Cup 2022 và chỉ dừng bước trước Argentina sau loạt luân lưu nghẹt thở.
Đặc biệt, tại Euro 2024, Hà Lan tiếp tục vào tới bán kết, lần đầu kể từ Euro 2004 mới có mặt trong top 4 châu Âu. Nhờ những thành tích này, Hà Lan đã trở lại nhóm ứng viên nặng ký tại các giải đấu lớn, thứ hạng FIFA cũng được cải thiện rõ rệt khi đứng ở vị trí thứ 7 thế giới vào tháng 7/2025. Sự cải tổ lực lượng đang phát huy hiệu quả, giúp “Cơn lốc màu da cam” thoát khỏi bóng tối sau 2014 và nuôi hy vọng thực sự cạnh tranh danh hiệu trong tương lai gần.
5. Bờ Biển Ngà (2015 – 2024)
Giai đoạn từ năm 2006 đến 2015 có thể nói là kỉ nguyên vàng son của bóng đá Bờ Biển Ngà. Đội tuyển này không chỉ trở thành thế lực ở châu Phi, mà còn đóng góp nhiều nhân tài cho bóng đá thế giới, với những ngôi sao đẳng cấp cao như anh em nhà Yaya Touré & Kolo Touré, Didier Zokora, Emmanuel Eboué, Cheick Tioté, Gervinho, Salomon Kalou.
Lần đầu tiên trong lịch sử, Bờ Biển Ngà giành quyền tham dự ba kỳ World Cup liên tiếp vào các năm 2006, 2010 và 2014, điều mà chưa đội bóng nào ở khu vực Tây Phi từng làm được thời điểm ấy. Ở đấu trường CAN (Cúp các quốc gia châu Phi), thế hệ vàng này hai lần giành ngôi á quân vào các năm 2006, 2012 và sau cùng lên đỉnh châu lục với chức vô địch CAN 2015, danh hiệu đầu tiên sau 23 năm chờ đợi. Giai đoạn này, Bờ Biển Ngà luôn góp mặt trong nhóm 20 đội mạnh nhất thế giới trên BXH FIFA, sánh ngang với các tên tuổi lớn của bóng đá toàn cầu.
Tuy nhiên, chu kì thành công của Bờ Biển Ngà cũng nhanh chóng khép lại. Tại CAN 2017, giải đấu mà Bờ Biển Ngà là ĐKVĐ, họ bị loại ở ngay vòng bảng. Cuộc khủng hoảng tiếp tục diễn ra sau đó, đội tuyển này liên tiếp mất vé tham dự World Cup 2018 và World Cup 2022. Điều này không chỉ khiến cho vị thé của bóng đá nước này đi xuống tại châu Phi, mà còn khiến cho thứ hạng của họ tại FIFA tụt không phanh, từng có thời điểm chỉ đứng ở vị trí 50.
Nguyên nhân sâu xa khiến Bờ Biển Ngà suy yếu cũng không quá khó đoán. Sau thời Drogba – Toure, bóng đá Bờ Biển Ngà bước vào giai đoạn khát tìa năng trẻ. Trong khi đó, các đối trọng tại châu Phi như Senegal hay Cameroon liên tục sản sinh ra nhiều cầu thủ nổi bật, diều này gián tiếp khiến tình hình của Bờ Biển Ngà thêm phần trầm trọng.
Dù vậy, quá trình trẻ hóa lực lượng từ những năm 2020 đã giúp Bờ Biển Ngà phần nào vượt qua khủng hoảng. Dưới sự dẫn dắt của HLV Emerse Faé, “Bầy voi” thể hiện tinh thần quật cường hiếm có, nổi bật nhất chính là chức vô địch CAN 2023 trên sân nhà. Dàn cầu thủ của họ cũng tương đối hứa hẹn, với những cái tên như Franck Kessié, Wilfried Zaha, Seko Fofana, Sébastien Haller, Nicolas Pépé đều đang có đượ chỗ đứng tại châu Âu.
Đội tuyển Bờ Biển Ngà đang đứng trước cơ hội lớn để có vé tại World Cup 2026. Nếu đoạt vé thành công, đây sẽ là bước đầu để họ tìm lại hình ảnh mạnh mẽ của mình khi xưa.