Thành công của một đội tuyển tại sân chơi khắc nghiệt như World Cup luôn gắn liền với dấu ấn chiến lược của các HLV trưởng. Không chỉ là người lựa chọn đội hình và đưa ra đấu pháp, họ còn định hình triết lý, bản sắc và tinh thần chiến đấu cho cả một thế hệ cầu thủ.
Trong lịch sử, đã có rất nhiều HLV từng đưa các đội tuyển quốc gia chạm tay vào chiếc cúp vàng danh giá. Thế nhưng, không phải ai cũng để lại dấu ấn chiến thuật và di sản đủ sức ảnh hưởng vượt ra ngoài một kỳ World Cup. Một số chiến lược gia đã làm thay đổi tư duy bóng đá toàn cầu, khởi nguồn cho những triết lý còn được áp dụng và truyền cảm hứng đến tận ngày nay.
Dưới đây là danh sách 6 HLV vĩ đại bậc nhất lịch sử World Cup.
1. Rinus Michels (Hà Lan/World Cup 1974)
HLV Rinus Michels được xem là một trong những chiến lược gia vĩ đại nhất trong lịch sử World Cup không chỉ vì thành tích trên sân, mà còn bởi di sản chiến thuật mà ông để lại cho bóng đá thế giới.
Ngay tại kỳ World Cup 1974, Michels đã mang triết lý “Bóng đá tổng lực” (Total Football) từ Ajax lên tuyển Hà Lan, biến “Cơn lốc màu da cam” thành hiện tượng toàn cầu. Dưới sự chỉ huy của ông và thủ quân Johan Cruyff, Hà Lan đã trình diễn một thứ bóng đá chưa từng có: mọi cầu thủ đều có thể hoán đổi vị trí, cùng tham gia tấn công lẫn phòng ngự, tạo nên sự linh hoạt và sức ép nghẹt thở đối với đối thủ. Chính lối chơi ấy đã giúp Hà Lan tiến vào chung kết World Cup 1974, nơi họ chỉ chịu thua Tây Đức 1-2 trong một trận đấu mà người hâm mộ vẫn nhớ như một màn trình diễn đỉnh cao của triết lý bóng đá mới mẻ.
Dù không thể đăng quang, Michels đã khởi tạo một cuộc cách mạng chiến thuật toàn cầu. “Bóng đá tổng lực” không chỉ định hình phong cách chơi của Hà Lan trong nhiều thập kỷ, mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến các triết lý bóng đá hiện đại, từ pressing, kiểm soát bóng, cho đến việc xây dựng hệ thống chơi tập thể thay vì phụ thuộc vào một vài cá nhân. Những dấu ấn này có thể thấy rõ ở các thế hệ sau, từ Barcelona của Johan Cruyff và Pep Guardiola, đến những đội tuyển quốc gia áp dụng lối chơi pressing tầm cao.
Chính vì vậy, dù chưa từng vô địch World Cup, Michels vẫn được vinh danh là một trong những HLV vĩ đại nhất lịch sử bóng đá thế giới. FIFA đã trao cho ông danh hiệu “HLV của thế kỷ” năm 1999, như một sự công nhận cho tầm ảnh hưởng vượt thời gian. Ông không chỉ tạo ra những chiến thắng, mà còn thay đổi cách cả thế giới nhìn nhận và chơi bóng đá.
2. Vicente del Bosque (Tây Ban Nha/World Cup 2010)
HLV Vicente del Bosque là một trong những nhà cầm quân vĩ đại nhất lịch sử World Cup hiện đại, gắn liền với giai đoạn hoàng kim chưa từng có của bóng đá Tây Ban Nha.
Sau khi tiếp quản đội tuyển vào năm 2008, Del Bosque đã kế thừa và hoàn thiện triết lý tiki-taka, dựa trên khả năng kiểm soát bóng tuyệt đối và những đường chuyền ngắn chính xác. Với bộ khung từ Barcelona (Xavi, Iniesta, Busquets, Piqué) kết hợp cùng các ngôi sao Real Madrid như Casillas, Ramos, Alonso, ông đã biến Tây Ban Nha thành đội bóng gần như “bất khả chiến bại” trong giai đoạn 2008–2012.
Đỉnh cao của lối chơi này là World Cup 2010 tại Nam Phi, Tây Ban Nha giành chiếc cúp vàng thế giới đầu tiên trong lịch sử. Dù khởi đầu bằng trận thua Thụy Sĩ, nhưng đoàn quân của Del Bosque đã nhanh chóng đứng dậy và đi một mạch đến chức vô địch, với chiến thắng 1-0 trước Hà Lan ở chung kết nhờ bàn thắng lịch sử của Andres Iniesta. Điều đáng chú ý là Tây Ban Nha chỉ ghi 8 bàn trong cả giải, nhưng cũng chỉ để thủng lưới đúng 2 bàn.
Không dừng lại ở đó, Euro 2012 chứng kiến “La Roja” lập kỳ tích bảo vệ thành công ngôi vương châu Âu, đồng thời trở thành đội bóng đầu tiên trong lịch sử vô địch liên tiếp ba giải đấu lớn (Euro 2008, World Cup 2010, Euro 2012). Dưới bàn tay của Del Bosque, tiki-taka đạt tới đỉnh cao nghệ thuật, trở thành biểu tượng chiến thuật của bóng đá thế giới trong một thập kỷ.
Di sản lớn nhất mà Del Bosque để lại không chỉ là các danh hiệu, mà còn là việc đưa Tây Ban Nha trở thành chuẩn mực cho bóng đá kiểm soát. Cách ông dung hòa cái tôi của những ngôi sao lớn, giữ phòng thay đồ luôn yên ả, cùng sự điềm tĩnh trên băng ghế huấn luyện, đã khẳng định ông là một bậc thầy quản trị nhân sự cũng như chiến thuật. Dù Tây Ban Nha về sau không còn duy trì cách chơi kể trên, nhưng triết lý bóng đá của La Roja vẫn được dựa trên những gì mà chiến lược gia râu kẽm này để lại.
3. Arrigo Sacchi (Ý/World Cup 1994)
HLV Arrigo Sacchi luôn được nhắc đến như một biểu tượng của cách mạng chiến thuật hiện đại, dù ông không thể giành được chiếc cúp vàng World Cup cùng đội tuyển Ý. Thành công lớn nhất của ông ở cấp ĐTQG chính là World Cup 1994, nơi Azzurri lọt vào đến trận chung kết và chỉ chịu thua Brazil trên chấm luân lưu. Đây là thành tích cao nhất của tuyển Ý kể từ năm 1982, đồng thời khẳng định tài năng của Sacchi trên trường quốc tế.
Điều khiến Sacchi trở nên vĩ đại không nằm ở số danh hiệu, mà ở triết lý bóng đá mang tính cách mạng. Ông đã dũng cảm đoạn tuyệt với catenaccio, lối chơi phòng ngự phản công đặc trưng của Ý, để xây dựng một triết lý mới dựa trên pressing tầm cao, giữ cự ly đội hình chặt chẽ và tính tổ chức tập thể. Với sơ đồ 4-4-2, Sacchi yêu cầu các học trò luôn di chuyển đồng bộ, chơi áp sát liên tục và bẫy việt vị được tổ chức như một “nghệ thuật”.
Ảnh hưởng của Sacchi vượt xa phạm vi World Cup. Ông đặt nền móng cho tư duy pressing hiện đại, được kế thừa và phát triển bởi những HLV vĩ đại sau này như Pep Guardiola, Jurgen Klopp hay Thomas Tuchel. Dù không nâng cao cúp vàng, Sacchi vẫn được xếp ngang hàng với những nhà cầm quân vĩ đại nhất lịch sử World Cup, bởi ông đã thay đổi cách bóng đá được tổ chức và thi đấu, từ sân tập cho đến sân khấu lớn nhất hành tinh.
Chính vì vậy, Arrigo Sacchi không chỉ là một HLV của World Cup 1994, mà còn là một “kiến trúc sư” của bóng đá hiện đại, người truyền cảm hứng và ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều thế hệ sau này.
4. Enzo Bearzot (Ý/World Cup 1982)
HLV Enzo Bearzot là một trong những biểu tượng vĩ đại nhất trong lịch sử bóng đá Ý, và kỳ World Cup 1982 chính là minh chứng rõ rệt cho tài thao lược và bản lĩnh của ông. Sau hơn 40 năm chờ đợi kể từ lần đăng quang 1938, Bearzot đã đưa Azzurri trở lại đỉnh cao thế giới, với một hành trình giàu cảm xúc và đầy những dấu ấn chiến thuật.
Ngay từ đầu giải, Bearzot đã gây tranh cãi khi đặt niềm tin vào tiền đạo Paolo Rossi, người vừa trở lại sau án treo giò vì bê bối cá cược và chưa đạt phong độ cao. Tuy nhiên, niềm tin ấy đã trở thành quyết định mang tính lịch sử. Rossi bùng nổ ở vòng knock-out với cú hat-trick vào lưới Brazil, ứng viên vô địch sáng giá nhất giải đấu, giúp Ý loại đối thủ trong một trận cầu được coi là mạnh nhất World Cup. Từ đó, ông tiếp tục ghi thêm 2 bàn ở bán kết gặp Ba Lan và 1 bàn trong trận chung kết, trở thành Vua phá lưới kiêm Quả bóng vàng của giải đấu.
Điểm mạnh nhất của Bearzot không chỉ nằm ở nhân sự, mà còn ởtư duy chiến thuật linh hoạt. Ông không bị bó buộc trong một sơ đồ cố định, mà liên tục điều chỉnh từ 4-3-3 sang 4-4-2, rồi 5-2-3 hay thậm chí 3-5-2, tùy đối thủ và hoàn cảnh. Cần hiểu rằng ở đấu trường như World Cup, việc thay đổi chiến thuật liên tục là điều mà không phải HLV nào cũng dám làm, nhưng Bearzot đã tự tin và ông đã thành công với kế hoạch của mình.
Trận chung kết gặp Tây Đức là đỉnh cao của triết lý đó. Ý thắng 3-1 một cách thuyết phục, với lối chơi chặt chẽ nhưng giàu hiệu quả, đưa Bearzot lên hàng huyền thoại. Danh hiệu năm 1982 không chỉ giúp Ý khẳng định vị thế, mà còn biến Bearzot thành người hùng dân tộc, một HLV mẫu mực về sự kiên định và khả năng ứng biến.
Di sản mà Bearzot để lại không chỉ là chiếc cúp vàng World Cup, mà còn là bài học về niềm tin, bản lĩnh và nghệ thuật kết hợp giữa truyền thống với đổi mới. Nhiều HLV Ý thế hệ sau, từ Marcello Lippi cho đến Roberto Mancini, đều chịu ảnh hưởng ít nhiều từ phong cách quản lý và tư duy chiến thuật của ông.
5. Sir Alf Ramsey (Anh/World Cup 1996)
Trước khi dẫn dắt tuyển Anh, Ramsey đã có sự nghiệp cầu thủ khá thành công, đặc biệt trong màu áo Southampton và Tottenham. Nhưng sự nghiệp HLV mới thực sự biến ông thành huyền thoại. Năm 1963, ông được bổ nhiệm làm HLV trưởng đội tuyển quốc gia Anh, trong bối cảnh niềm tin của CĐV vào “Tam sư” đang lung lay sau nhiều thất bại.
Chỉ ba năm sau, Ramsey viết nên lịch sử khi đưa tuyển Anh vô địch World Cup 1966 ngay trên sân nhà Wembley, chiến thắng Tây Đức 4-2 trong trận chung kết đầy kịch tính. Đây là lần đầu và cũng là duy nhất đến nay tuyển Anh đăng quang tại World Cup.
Ramsey nổi tiếng với chiến thuật cách mạng của mình, được gọi là “Wingless Wonders”. Trong một giai đoạn bóng đá thế giới ưa chuộng sơ đồ 4-2-4 hoặc những đội hình sử dụng cầu thủ chạy cánh truyền thống, ông mạnh dạn loại bỏ vai trò này và thay bằng các tiền vệ chơi linh hoạt, di chuyển thông minh ở trung lộ. Sơ đồ 4-3-3 hoặc 4-1-3-2 mà ông áp dụng tập trung nhiều hơn vào kiểm soát bóng, tổ chức phòng ngự chắc chắn, và tấn công trung lộ. Đây được coi là sự thay đổi táo bạo và mang tính cách mạng, bởi nó đặt nền móng cho nhiều biến thể chiến thuật hiện đại sau này.
Một trong những điểm mạnh của Alf Ramsey là khả năng quản lý con người. Ông tạo ra một tập thể gắn kết, đề cao tinh thần đồng đội hơn cá nhân. Ramsey nổi tiếng với sự kỷ luật, nguyên tắc, nhưng đồng thời cũng biết cách truyền cảm hứng và niềm tin cho học trò.
Đội tuyển Anh năm 1966 dưới bàn tay ông không có quá nhiều ngôi sao sáng chói, nhưng với một tập thể giàu tinh thần chiến đấu, họ đã vượt qua những ứng cử viên hàng đầu để đăng quang.
Danh hiệu vô địch World Cup 1966 đã biến Alf Ramsey thành HLV vĩ đại nhất trong lịch sử bóng đá Anh. Ông được phong tước Hiệp sĩ năm 1967, trở thành Sir Alf Ramsey, một trong số ít HLV được vinh danh ở tầm vóc quốc gia.
6. Vicente Feola (Brazil/World Cup 1958)
HLV Vicente Feola là một trong những nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử bóng đá Brazil. Ông không chỉ là HLV đầu tiên đưa Brazil lên ngôi vô địch World Cup 1958, mà còn được nhớ đến nhiều nhất như người thầy đã trình làng huyền thoại Pelé ra sân khấu bóng đá thế giới.
Khi World Cup 1958 diễn ra tại Thụy Điển, Brazil mang trong mình nỗi ám ảnh thất bại sau khi để thua Uruguay trong trận chung kết Maracanazo 1950. Trọng trách đặt lên vai Feola là vô cùng nặng nề. Ông đã tạo nên một tập thể hài hòa, kết hợp giữa những cựu binh giàu kinh nghiệm như Didi, Nilton Santos, Garrincha và một tài năng 17 tuổi khi đó không mấy ai biết đến – Pelé .
Chính quyết định tin tưởng và trao cơ hội cho Pelé đã thay đổi lịch sử bóng đá Brazil. Ở vòng bán kết gặp Pháp, Pelé ghi hat-trick để đưa Brazil vào chung kết. Trong trận đấu quyết định, ông tiếp tục tỏa sáng với cú đúp vào lưới Thụy Điển, giúp Brazil giành chiến thắng 5-2 và lần đầu tiên nâng cao cúp vàng thế giới.
Vicente Feola được biết đến với phong cách cầm quân mang tính tổ chức chặt chẽ, đề cao sự kỷ luật chiến thuật nhưng vẫn để cho các cầu thủ tấn công phát huy tối đa sự sáng tạo. Ông là một trong những HLV đầu tiên áp dụng sơ đồ 4-2-4, vốn sau này trở thành nền tảng cho sự bùng nổ của bóng đá Brazil và được nhiều đội tuyển khác học hỏi.
Feola hiểu rõ sức mạnh của tốc độ, kỹ thuật và sự ngẫu hứng trong bóng đá Brazil. Vì vậy, ông không bó buộc các cầu thủ trong khuôn khổ cứng nhắc, mà cho phép họ được “bay bổng” trong khuôn khổ một hệ thống kỷ luật, giúp đội hình luôn giữ cân bằng.
Dù không phải là một HLV tại vị quá lâu ở đội tuyển Brazil, nhưng chỉ với chức vô địch năm 1958, ông đã đi vào ngôi đền huyền thoại. Việc ông dũng cảm đặt niềm tin vào cậu bé 17 tuổi Pelé không chỉ thay đổi vận mệnh của cầu thủ này, mà còn thay đổi toàn bộ lịch sử bóng đá thế giới, bởi nếu không có ông, Pelé có lẽ đã không thể tỏa sáng ở kì World Cup năm đó.